رهبری کاریزماتیک: سازنده یا سمی؟_دریای تکنولوژی

کاریزما، ویژگی جذابی است که می‌تواند دیگران را به پیروی از شما وادار کند. این قوت عمیق و خودجوش، سودمند است یا خطرناک؟

مردم از یک رهبر، چیزی زیاد تر از هوش، صداقت یا عمل های بزرگ انتظار دارند. آن‌ها فردی را می‌خواهند که بتواند در برهه‌ای سخت،‌ یک سخنرانی استثئایی کند و حس فوریت در دیگران برانگیزد. چه فردی می‌تواند این چنین عملکردی داشته باشد؟ رهبری کاریزماتیک.

محققان، سال‌های بسیاری است که در تلاش برای کشف این عامل بی همتا می باشند؛ و اکنون، راهکاری مناسب شناسایی کرده‌اند. در ادامه این مقاله از «چطور»، نتیجه تحقیقات علمی درمورد نقش کاریزما در رهبری، معایب رهبری کاریزماتیک و راه حلهای رهبری کاریزماتیک را بازدید می‌کنیم.

رهبری کاریزماتیک چیست؟

رهبری کاریزماتیک، سبکی از رهبری است که در آن، رهبر با جذابیت و انرژی خود، به دیگران شوق و انگیزه تزریق می‌کند. طبق معمولً حرف های می‌بشود که این نوع افراد، شخصیت مغناطیسی دارند. یعنی توانایی دارند تنها با وجود خود و به‌کارگیری توانایی‌های ارتباطی قوی، بر مردم تأثیر بگذارند و آن‌ها را جذب خود کنند.

رهبری کاریزماتیک، دیگران را به فراتر رفتن از منافع شخصی و تلاش در جهت هدفی مشترک سوق می‌دهد. رهبران کاریزماتیک، در متحد کردن افراد حول یک مأموریت جمعی، توانایی دارند و قادرند آینده‌ای مسحورکننده، برابر چشم دیگران ترسیم کنند.

این رهبران می‌توانند امید و همکاری را در تیم‌های تحت نظارت خود تحکیم کنند و مسیر رشد و پیشرفت را به روشنی اراعه دهند.

ویژگی‌های رهبران کاریزماتیک چیست؟

رهبران کاریزماتیک طبق معمولً ترکیبی از ویژگی‌های مطمعن به ‌نفس، همدلی و توانایی متقاعدسازی را در خود دارند. دیگر ویژگی‌های کلیدی آن‌ها عبارت هستند از:

• توانایی‌های ارتباطی استثنایی
• مطمعن بالا به خود
• باورهای قوی و راسخ
• هوش اضطراب بالا
• شجاعت و جسارت
• تفکر پیشرو

رهبران کاریزماتیک، با شور و اشتیاق بالا رهبری می‌کنند و در عین حال، ارامش ملزوم را نگه داری می‌کنند. ارامش داشتن، به اعضای تیم، حس مطمعن می‌بخشد. آن‌ها به‌خوبی می‌دانند که چطور با دیگران در سطح احساسی ربط برقرار کنند و به آن‌ها انگیزه دهند تا نقاط قوت خود را در جهت همکاری و پیروزی مشترک به کار گیرند. این توانایی علتمی‌بشود که حتی در شرایط بحرانی یا مبهم، تیم را به سوی پیروزی هدایت کنند.

نقش کاریزما در رهبری

دو روانشناس، نظریه‌ای تکاملی اراعه کرده‌اند که به قوت کاریزما در رهبری می‌پردازد. آن‌ها، کاریزما را این چنین تعریف کرده‌اند: قوت قانع کردن پیروان به این که توانایی جلب حمایتگروه‌های بزرگ افراد را دارید. آن‌ها این چنین دریافتند که دیدن کاریزما، سخاوت افراد را افزایش می‌دهد. این به چه معناست؟

برای مثال، افرادی که سخنرانی شخصی کاریزماتیک در رسانه TED را مشاهده کرده بودند، نسبت به افرادی که ناظر سخنرانی شخصی غیر کاریزماتیک بودند، بعداً پول بیشتری برای دیدن سخنرانی پرداخت کردند. فکر به شخصی کاریزماتیک نسبت به فردی عادی (برای مثال، فردی از آشنایان خود)، مردم را به همکاری بیشتری ترغیب می‌کند.

هنگامی از کارکرد یک رهبر خبر دقیقی نداشته باشیم، بیشترین تأثیر را از کاریزمای او می‌پذیریم. در یک پژوهش، از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا درمورد اخراج یا نگه داری یک مدیرعامل تصمیم بگیرند. آن‌ها باید یک گزارش خبری ساختگی درمورد مدیرعامل تماشا می‌کردند که او را با کاریزمای بالا یا پایین توصیف می‌کرد و سهام شرکت را صعودی، نزولی یا ثابت نشان می‌داد. نتیجه بدین صورت می بود که هنگامی کارکرد شرکت دارای ابهام می بود، کاریزما بیشترین تأثیر را می‌گذاشت.

پژوهشگران این تحقیق، این چنین، کاریزمای نامزدهای ریاست جمهوری در سخنرانی‌هایشان را بر پایه چند مولفه تحلیل کردند: داستان‌سرایی، ابراز باورهای اخلاقی و تعیین اهداف بلندپروازانه. با این بازدید اشکار شد که کاریزما تنها در شرایط اقتصادی آشفته، تأثیر بالایی در جذب آرا دارد. دقیقاً چرا کاریزما این چنین قدرتی دارد؟

افرادی که کاریزما دارند، زیاد تر دیگران را با جذابیت و مطمعن به ‌نفس‌شان، به خود جذب می‌کنند. آن‌ها می‌توانند زیاد سریع، حس مطمعن و ربط تشکیل کنند و دیگران را قانع کنند که از آن‌ها پیروی کنند یا دست به عمل خاصی بزنند.

کاریزما به‌خصوص در نقش‌های رهبری، تأثیری اختصاصی دارد؛ چون می‌تواند به رهبران پشتیبانی کند تا:

• افراد بااستعداد و مشتاق را جذب کنند
• روابط قوی در تیم بسازند
• حس مشترکی از مقصد و جهت تشکیل کنند
• شرایط دشوار را با پیروزی مدیریت کنند

مردم زیاد تر، حس وفاداری عمیقی نسبت به رهبران کاریزماتیک اشکار می‌کنند. هنگامی فردی به یک رهبر کاریزماتیک ایمان داشته باشد، زیاد تر حاضر است فراتر از ماموریت های معمول خود عمل کند تا به تحقق چشم‌انداز او پشتیبانی کند.

اگر کاریزما به‌درستی به کار گرفته بشود، می‌تواند نوآوری و پیشرفت بی‌سابقه‌ای در یک سازمان رقم بزند. اما رهبران کاریزماتیک باید از این قوت به‌طور مسئولانه منفعت گیری کنند و در سخنان خود صداقت و علتداشته باشند.

معایب رهبری کاریزماتیک

مکس وبر، روانشناس آلمانی، سال ۱۹۴۷ در کتاب «نظریه نظام اجتماعی و اقتصادی»، کاریزما را یک موهبت دانست. به حرف های او، این موهبت، آدمی را برای قوت‌ها یا ویژگی‌های بسیار‌ای که هر انسانی از آن‌ها برخوردار نیست، به مقامی می‌رساند که با او همانند یک رهبر برخورد بشود.

یک محقق رشته مدیریت به نام رابرت هاوس در دهه ۱۹۷۰ میلادی، رهبر کاریزماتیک را فردی معارفه کرد که پیروانش بدون چون و چرا از او اطاعت می‌کنند و در جهت دستیابی به اهداف نظام مد نظر او، با اشتیاق حرکت می‌کنند.

مشکل جایی به وجود می‌آید که خطرات رهبری کاریزماتیک به درستی فهمیدن نشود. توانایی در دنیای کسب و کار، دولت‌ها و دیگر حوزه‌ها مشخص می کند که رهبری کاریزماتیک می‌تواند بهترین و بدترین ویژگی‌های انسانی را نمایان کند. برای مثال، مارتین لوتر کینگ جونیور از کاریزمای خود برای تشویق پیروانش به پیشبرد تغییرات اجتماعی زیاد مهمی منفعت گیری کرد؛ در حالی که آدولف هیتلر از کاریزمایش در جهت اعمال شرورانه و شیطانی منفعت برد.

دام‌های رهبری کاریزماتیک

کاریزما از دستکاری عاطفی نشأت می‌گیرد. توماس چامورو-پرموزیک، روانشناس سازمانی، در مقاله‌ای که در Harvard Business Review نوشته است، می‌گوید همین نوشته علتمی‌بشود تا پیروان رهبر کاریزماتیک، به تفکر غیر منطقی و پذیرفتن ایده‌ها بدون نقد و بازدید سوق اشکار کنند. به علاوه، رهبران کاریزماتیک زیاد تر، به قبول شدن بی‌چون و چرای خود اعتیاد اشکار می‌کنند. به همین علت، قضاوت آن‌ها تحریف می‌بشود و از اهداف‌شان منحرف خواهد شد. از آن سو، پیروان نیز به کاریزمای رهبر وابسته خواهد شد. این حالت، به وابستگی متقابلی منجر می‌بشود که هر دو سوی ماجرا در آن، حقیقت را تحریف می‌کنند.

به همین علت، چامورو پیشنهاد می‌کند که سازمان‌ها، از دام کاریزما اجتناب کنند و رهبران را از طریق ابزارهای برسی بی‌طرفانه انتخاب کنند.

در سال ۲۰۱۷، یک تحقیق بزرگ روی ۸۰۰ رهبر تجاری و ۷۵۰۰ سرپرست، همکار و زیردستان آن‌ها انجام شد تا مقدار تأثیر رهبری کاریزماتیک را اندازه‌گیری کند. نتیجه نهایی تحقیق این می بود که رهبران زیاد کاریزماتیک، جاه‌طلبی استراتژیکی بسیاری داشتند اما در مدیریت عملیات‌های روزمره با مشکل روبه رو می‌شدند. به همین علت، نمی‌توانستند چشم‌انداز خود را به حقیقت تبدیل کنند. دلنشین آنجاست که رهبران دارای کاریزمای کمتر ممکن می بود در اجرای امور لیاقت بسیاری نشان دهند اما به قدر کافی، به برنامه‌ریزی طویل مدت و تحکیم نوآوری نمی‌پرداختند. در نتیجه، رهبران زیاد کاریزماتیک نیز برای برسی بهتر نقاط قوت و ضعف خود، به دستیاران و مربیان زبده، آموزش مستمر و بازخوردهای صادقانه همکاران نیاز دارند.

سه مسئله درمورد رهبران کاریزماتیک

در کل، باید چند مسئله را درمورد رهبران کاریزماتیک در نظر داشت:

• سبک ارتباطی دلنشین رهبران کاریزماتیک می‌تواند سریعاً مطمعن و وفاداری تشکیل کند.
• رهبران کاریزماتیک می‌توانند فقطً با جذابیت و قوت متقاعدسازی خود، افراد را برای دستیابی به نتایج اشکار بسیج کنند.
• در نبوده است اصول اخلاقی، رهبران کاریزماتیک امکان پذیر در مسیر خودخواهانه‌ای قرار بگیرند.

به این علت، الزامی است که کاریزما با دیگر ویژگی‌های رهبری متعادل بشود. یک رهبر متعادل، در طویل مدت، تأثیر مثبتی بر سازمان و اعضای آن خواهد داشت و به منافع شخصی خودش متمایل نمی‌بشود.

آیا رهبر باید حتماً کاریزماتیک باشد؟

کاریزما یک ویژگی مورد قیمت است، اما پیش‌نیاز رهبری نیست. رهبران موفق سبک‌های رهبری مختلفی دارند؛ از رهبری مشارکتی گرفته تا رهبری متقاعدکننده. هر سبک رهبری می‌تواند بسته به نیازها و اهداف یک سازمان، موفق باشد.

رهبران کاریزماتیک طبق معمولً در موقعیت‌هایی که نیاز به ربط قوی و متحد کردن افراد حوالی یک مقصد مشترک است، کارکرد بهتری دارند. بااین‌حال، رهبرانی که دارای ویژگی‌هایی همانند فروتنی، تفکر سریع و استراتژیک، یا توانایی‌های حل قضیه (در پشت صحنه) می باشند، می‌توانند بدون اتکا به کاریزما نیز اثرگذار باشند.

در نهایت، با اهمیت ترین ویژگی یک رهبر، توانایی هدایت و انگیزه‌بخشی به دیگران، در کنار صداقت و مسئولیت‌پذیری است. چگونگی دستیابی به این مقصد، به فرد و شرایط نقش رهبری او بستگی دارد.

مقصد رهبری کاریزماتیک چیست؟

تمرکز مهم یک رهبر کاریزماتیک، ترسیم چشم‌اندازی الهام‌قسمت از آینده و تشکیل انگیزه در دیگران برای رسیدن به آن است. رهبران کاریزماتیک امکان پذیر به‌اختصاصی در موقعیت‌های چالش‌برانگیز یا نیاز به تغییرات اساسی، تیم‌ها را به حرکت وادارند. آن‌ها این کار را از طریق راه‌های زیر انجام خواهند داد:

• سخنرانی انگیزشی
• تشکیل و تحکیم روابط تیمی
• تشویق ابتکار عمل
• نشان دادن اشتیاق و انرژی
• اراعه چشم‌اندازی گیرا از آینده

به‌طور کلی، مقصد مهم رهبری کاریزماتیک این است که با منفعت گیری از کاریزما، دیگران را به سمت تحقق یک آرمان اشکار هدایت کند.

چطور می‌توان رهبری کاریزماتیک شد؟

برخی افراد به‌طور ذاتی، کاریزماتیک به نظر می‌رسند؛ اما ویژگی‌های رهبری کاریزماتیک را می‌توان یاد گرفت و تحکیم کرد. در ادامه چند راهکار برای پرورش سبک رهبری کاریزماتیک معارفه می‌کنیم.

چشم‌انداز مشخصی داشته باشید

رهبران کاریزماتیک، آینده‌ای امیدبخش و شوق‌انگیز را ترسیم می‌کنند؛ چه این آینده نیازمند تغییرات فرهنگی باشد یا بهبود کارکرد یک شرکت. وقتی را برای تدوین یک چشم‌انداز مطلوب صرف کنید که هم از نظر منطقی و هم از نظر احساسی، برای تیمتان قابل‌فهمیدن باشد.

از داستان‌گویی منفعت گیری کنید

داستان، ابزاری قوی برای انتقال ایده‌ها به‌شکلی آشکار و اثرگذار است. در اراعه چشم‌انداز خود، از روایت‌های واقعی یا استعاره‌ها برای ترسیم تصویری روشن از آنچه می‌خواهید به دست آورید، منفعت گیری کنید.

با یقین سخن بگویید

مطمعن به ‌نفس و باور راسخ به آنچه گفتن می‌کنید، زیاد مهم است. با قاطعیت و صلابت سخن بگویید. دقت داشته باشید که زبان بدن شما نیز باید با گفتارتان هماهنگ باشد. بعد با قامت صاف بایستید، ربط چشمی برقرار کنید و از حرکات موثر دست‌ها منفعت گیری کنید.

ربط عاطفی تشکیل کنید

برقراری ربط عاطفی، یکی از عناصر کلیدی رهبری کاریزماتیک است. اشتیاق و ضمانت خود به مقصد و چشم‌اندازتان را نشان دهید و از اعضای تیم نیز دعوت کنید تا احساسات و انگیزه‌های خود را با شما به اشتراک بگذارند.

گفتن اثرگذار داشته باشید

کاریزما زیاد تر از طریق ربط پویا و دلنشین منتقل می‌بشود. از تنوع در لحن، مکث‌های معنادار و مقداری شوخ‌طبعی در اراعه‌های خود منفعت گیری کنید.

استراحت کافی داشته باشید

خستگی، کاریزما را افت می‌دهد. پژوهشگران در یک مطالعه، از دانشجویان خواستند تا سخنرانی کنند و نیمی از آن‌ها را نیمه‌شب، چند بار از خواب بیدار کردند. سخنرانانی که شب قبل چند بار از خواب بیدار شده بودند، امتیاز پایین‌تری در مقدار کاریزما، از تماشاگران دریافت کردند. حتی تماشاگرانی که شب قبل کم خوابیده بودند هم، امتیاز پایین‌تری به کاریزمای سخنرانان دادند!

اندکی رمز و راز چاشنی رفتارتان کنید

در یک پژوهش، وقتی که پیروزی مدیرعامل به عوامل ناملموسی همانند بینش و شهود قوی نسبت داده می‌شد، مردم او را کاریزماتیک‌تر از وقتی در نظر می‌گرفتند که زیاد تر تلاش (وفاداری و کار زیاد) می‌کرد. این چنین، مردم ترجیح می‌دادند یک رهبر کاریزماتیک را در بغل بکشند، تا یک رهبر سختکوش. آن‌ها افسون خوش‌شانسی او را طلب می‌کردند؛ گویی که جادوی این چنین رهبری می‌تواند از بغل، به وجود آن‌ها سرایت کند.

چطور دیگران را به پیروی از خود مجاب کنیم؟

کاریزما، عنصری جادویی نیست. کاریزما تحت تأثیر عواملی کاملاً معمولی، همانند قد قرار دارد. این قضیه در بازدید کاریزمای مدیران هلندی که قد بلندتری نسبت به زیردستان خود داشتند، مشاهده شد. در این پژوهش، افرادی که در جواب به سوال‌های اطلاعات عمومی شدت عمل بیشتری نشان دادند، از سوی دوستان خود دارای ذهن سریع، بامزه و کاریزماتیک برسی شدند. در واقع، شدت پردازش ذهنی بیشتر از هوش یا شخصیت، بر کاریزما تأثیر داشت.

همه افراد دارای قد و شدت ذهنی بالا نیستند؛ با این حال، می‌توان کاریزماتیک بودن را فرا گرفت. پژوهش روی مدیران میانی و دانشجویان رشته MBA نشان داد که ۳۰ الی ۹۰ ساعت آموزش توانایی‌های رهبری (همانند منفعت گیری از استعاره و حرکات دست)، کاریزمای آن‌ها را افزایش داده است. شما هم می‌توانید این توانایی‌ها را بیاموزید تا گمان پیروی دیگران از خود را افزایش دهید. تنها برای داشته باشید که کاریزما می‌تواند در جای خوب یا بد به کار رود. بعد از آن، مسئولانه منفعت گیری کنید.

سوال‌های متداول درمورد رهبری کاریزماتیک

۱. چطور کاریزماتیک باشیم؟

افراد کاریزماتیک چند ویژگی مهم دارند که با یادگیری یا تحکیم آن‌ها، شما هم می‌توانید رهبری کاریزماتیک شوید:

• انرژی و اشتیاق بالا
• توانایی‌های ارتباطی قوی
• مطمعن بالا به خود
• مطمعن به نفس
• قوت سخنوری
• هوش اضطراب بالا
• توانایی متقاعدسازی
• توانایی همدلی
• شجاعت و جسارت

۲. آیا سبک رهبری کاریزماتیک همیشه مثبت است؟

رهبری کاریزماتیک بر توانایی رهبر در الهام‌بخشی و تأثیرگذاری بر دیگران، از طریق شخصیت و جذابیت او پافشاری دارد؛ خواه این تأثیرگذاری مسئولانه باشد یا خیر. این سبک رهبری ویژگی‌های مثبتی دارد و به افزایش روحیه و انسجام گروهی پشتیبانی می‌کند، اما همیشه هم به سود جمع نیست.

۳. آیا ویژگی‌های ظاهری علتکاریزماتیک شدن خواهد شد؟

خیر. افراد کاریزماتیک از چهره و ظاهر خود برای تحکیم حس اقتدارشان منفعت گیری می‌کنند اما این بدان معنی نیست که ویژگی‌های ظاهری آن‌ها علتجذابیت و تشکیل جذبه می‌بشود. لحن سخن بگویید، ربط چشمی، نحوه قرارگیری بدن، زبان بدن محکم، نگه داری اسایش و وجود گرم و صمیمانه، می‌توانند علتکاریزماتیک شدن ظاهری یک شخص شوند.

 

منبع: theatlantic , cmoe