سامانه گلستان؛ هزارتوی آزار دانشجویان_دریای تکنولوژی

داستان هزارتو (لابیرنت) از دل اسطوره‌های یونان باستان برآمده است. در داستان‌های اساطیری، صنعتگر ماهری به نام «ددالوس» به خواست پادشاه کرت، هزارتویی ساخت تا «مینوتور»، هیولای نیم‌انسان و نیم‌گاو، را در آن محبوس کند.

اکنون فکر کنید صبح روزی که موعد انتخاب واحدتان است، یک دفعه در هزارتویی فرومی‌افتید که به عذاب‌آورترین شکل ممکن شما را عقب می‌راند تا آن‌جای تاریخ که «توانایی کاربری» (UX) تا این مدت اختراع نشده و سامانه نام مستعار شکنجه کاربران است؛ به «سامانه گلستان» خوش آمدید.

مصائب بی‌آخر یک سامانه

«سیستم جامع دانشگاهی گلستان» نام سامانه‌ای است که اواخر دهه ۱۳۷۰ برای اتوماسیون اداره امور دانشگاه‌ها طراحی شد. سامانه گلستان محصول شرکت «نورپرداز اصفهان» است و نخست در اختیار دانشگاه صنعتی اصفهان قرار گرفت. اکنون ده‌ها دانشگاه و چندین‌هزار دانشجو از این سامانه برای انتخاب واحد، پیگیری امور اداری، خواست خوابگاه و انجام امور مالی مرتبط با دانشگاه منفعت گیری می‌کنند.

اولین صحنه‌ای که در «گلستان» با آن روبه رو می‌شوید، ظاهر ازمُدافتاده آن است که کاربر را به یاد طراحی ویندوز ۹۸ و روزگاری می‌اندازد که گرافیک کامپیوتری تا این مدت به بلوغ نرسیده می بود. اما این احتمالا کوچک‌ترین عیب سامانه گلستان باشد.

«گلستان» شوک اول را آن‌جا به دانشجویانی که با هوش مصنوعی زندگی می‌کنند، داخل می‌کند که برای تایپ فارسی از شما می‌خواهد زبان صفحه کلید خود را به انگلیسی تحول دهید. قابلیتی! که یادگار روزهایی ا‌ست که زبان فارسی به‌درستی در برنامه‌های کامپیوتری حمایتنمی‌شد.

یقیناً سامانه گلستان در سال‌های تازه یک به‌روزرسانی بزرگ را هم توانایی کرده، حمایتاز مرورگرهای فرد دیگر به‌جز «اینترنت‌اکسپلورر»؛ مرورگری که به «مرورگر پیرمردها» معروف می بود و نزدیک به ۳ سال پیش مایکروسافت آن را برای همیشه کنار گذاشت. تا پیش از آن، سال‌ها کاربران این سامانه فقط از طریق اینترنت‌اکسپلورر می‌توانستند داخل سامانه گلستان شوند و برای عده‌ای تنها کاربرد این مرورگر بدقلق همین می بود.

«هادی» دانشجوی کارشناسی حقوق است و درمورد سامانه گلستان می‌گوید باورش نمی‌بشود تا این مدت هم این چنین سامانه‌ای وجود داشته باشد. او می‌گوید: «اولین‌ باری که از دانشگاه نومید شدم، هنگامی می بود که سامانه گلستان را باز کردم. واقعاً نمی‌فهمم چطور این را ساخته‌اند. هنگامی می‌خواهی داخل سامانه بشوی، یک پنجره تازه باز می‌بشود که هیچ زبانه (تب) فرد دیگر نمی‌توانی کنارش باز کنی.»

رمز یادت نره

کافی ا‌ست رمز عبورتان را فراموش کرده‌ باشید و بخواهید از قابلیت بازیابی رمز عبور این «سامانه جامع دانشگاهی» منفعت گیری کنید. برای این کار باید فرم مفصلی پر کنید که حتی ملیتتان را هم می‌پرسد و تازه هنگامی ملیت را اظهار می‌کنید، گزینه‌های تازه سورپرایزتان می‌کند. شماره شناسنامه، کد ملی، سال تولد و محل تولد را هم باید داخل کنید تا سامانه دیگر هیچ تردیدی در هویت شما نداشته باشد که یقیناً تضمینی هم برای حصول مطمعن در کار نیست و احتمالا بازهم دست رد به سینه‌تان بزند. یقیناً اخیراً برخی دانشگاه‌ها این سامانه را به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند وصل کرده‌اند و اگر بخت یارتان باشد و این سامانه قطع نباشد، راحت‌تر می‌توانید داخل گلستان بشوید.

هادی می‌گوید دانشگاهی که در آن درس می‌خواند، نزدیک به سه سال پیش این سامانه را جانشین سامانه قبلی کرد تا همه فرایندها را آنلاین کند اما کار با سامانه چنان آزاردهنده است که بازهم همه راه‌ها به مراجعه حضوری ختم می‌بشود.

او اضافه می‌کند: «دانشگاه از هنگامی سامانه گلستان را جانشین کرد، کلیپ‌های بسیاری ساخته که کار با سامانه را آموزش می‌دهد ولی بازهم هر دفعه مجبوریم مجدد پشت در آموزش صف بکشیم. همین ترم قبل دو روز قبل از حذف و اضافه سامانه به من اجازه ورود نمی‌داد و می‌او گفت رمزی که داخل می‌کنم، نادرست است. هنگامی هم که می‌خواستم رمز را بازیابی کنم، می‌او گفت دانشجوی موردنظر وجود ندارد.»

 بی‌سامانی‌های سامانه جامع گلستان

اگر از همه این مرحله های به سلامت بگذرید و بتوانید داخل سامانه شوید، تازه معنی «هزارتو» در لغت‌نامه ذهنتان تعریف می‌بشود و با آشفته‌بازاری روبه رو می‌شوید که شتر با بارش آن‌جا گم می‌بشود. سامانه گلستان امکانات بسیاری را در خود جا داده که تعداد بسیاری از نیازهای دانشگاه و دانشجویان را پوشش می‌دهد اما به همین جادادن اکتفا کرده و سهولت دسترسی و پایداری نرم‌افزار چندان دغدغه طراحان این سامانه نبوده است.

«محیا» که در رشته نرم‌افزار تحصیل می‌کند و شغل مرتبطی با این رشته نیز دارد، درمورد توانایی کار با سامانه گلستان می‌گوید: «این سامانه طوری برنامه‌نویسی شده که تقریباً با هرچیزی که ما در دانشگاه و محیط کار یاد می‌گیریم، در تضاد است. همین الان خود ما دانشجوها می‌توانیم سامانه‌ای بنویسیم که هم از نظر ظاهری هم از نظر کارکرد زیاد بهتر از این سامانه باشد ولی دانشگاه اصرار دارد که از همین سامانه منفعت گیری کند.»

قضیه فراتر از نرم‌افزاری بی فایده است

دانشگاه‌ها چندان رغبتی به جایگزینی این سامانه ندارند. رئیس اداره آموزش یکی از دانشکده‌های دانشگاه تهران معتقد است این مشکلات «کاملاً طبیعی است». او به دیجیاتو می‌گوید: «من با سامانه‌های مختلفی کار کرده‌ام. همه کم‌وبیش همین می باشند. هنگامی هزار نفر دانشجو هم‌زمان برای انتخاب واحد داخل سامانه خواهد شد، خب مشکلاتی هم پیش می‌آید ولی سامانه امکانات زیاد بسیاری هم دارد و کار اداره آموزش را زیاد راحت کرده است.»

مهرداد که از مدیران قسمت فناوری اطلاعات یکی از دانشگاه‌های دولتی است، نظر متغیری دارد. او می‌گوید: «تعداد بسیاری اوقات، دانشجویان پیش من می‌آیند که در منفعت گیری از قسمت‌های گوناگون گلستان کمکشان کنم. اما خود من هم بعضی اوقات در سامانه گم می‌شوم. ناوبری سامانه پیچیده است و دسترسی به امکانات گوناگون آن آدم را سردرگم می‌کند.»

در این چنین شرایطی، سامانه‌ای که باید برای پاسخگویی به نیاز دانشگاهیان، به‌اختصاصی دانشجویان، طراحی می‌شد، خود علتایجاد زحمت زیاد تر برای کاربرانش شده است و دغدغه‌های حاشیه‌ای برای دانشجویان خلق می‌کند که بر کیفیت تحصیل آن‌ها نیز سایه می‌اندازد. نگاهی به دیگر سامانه‌ها و چالش‌های شبیه آن‌ها گفتن‌کننده این مسئله است که قضیه فراتر از نرم‌افزاری بی فایده است و این حالت بازتابی از نگرش کلی نظام دانشگاهی به فناوری و نوآوری در سطح کلان است؛ حال آنکه اندوخته انسانی ارزشمندی برای گسترش سامانه‌ای مبتنی بر نیازهای واقعی دانشجویان در دانشگاه‌های سرزمین وجود دارد و منفعت‌گیری از این ظرفیت می‌تواند تحول چشمگیری در حالت نابه‌سامان سامانه‌های دانشگاهی پدید بیاورد.