والدین کنترل گر؛ نشانه‌ها، معایب و مزایای فرزندپروری هلیکوپتری_دریای تکنولوژی

یکی از روشهای تربیتی که امروزه هم زیاد رایج شده، فرزندپروری هلیکوپتری است. در این شیوه تربیتی والدین همانند هلیکوپتر در حال پرواز مدام در حال کنترل حرکات فرزندشان می باشند و خودشان را در همه جنبه‌های زندگی فرزندشان دخیل می‌کنند. در این مقاله درمورد ویژگی‌های والدین کنترل گر و جوانب مثبت و منفی این شیوه تربیتی می‌گوییم. با ما همراه باشید.

نشانه های والدین هلیکوپتری

دکتر میچل رینولدز، روان‌شناس بالینی، می‌گوید: «والدین کنترل گر تمایل بیشتر از حدی برای محافظت از فرزندانشان دارند و مدام دلواپس آنها می باشند. زیاد تر اوقات برنامه‌های ریز و درشت فرزندشان را مدیریت می‌کنند و همیشه به‌جستوجو آن‌اند که همه‌چیز را برای فرزندشان راحت‌تر کنند.»

والدین هلیکوپتری بیشتر از حد محافظت‌کننده و کنترل‌گرند و دلنشین اینجاست که این نقش محافظ را مسئولیت و ماموریت خودشان می‌دانند. دکتر کارولین دایچ، نویسنده کتاب اختلالات اضطرابی می‌گوید: «والدین هلیکوپتری همیشه در روبه رو ازمایش ها و به‌اختصاصی پیروزی‌ها یا ناکامی‌های فرزندانشان خود را مسئول می‌دانند. این افراد به نقش پررنگ خود در زندگی فرزندشان زیاد افتخار می‌‌کنند و اعتقاد دارند که این شیوه فرزندپروری هیچ مشکلی ندارد.»

یکی دیگر از نشانه های والدین کنترل گر این است که زیاد تر اوقات حق انتخاب را از فرزندشان می‌گیرند، دوستان و فعالیت‌های روزانه فرزندشان را خودشان انتخاب می‌کنند، همیشه خودشان را داخل بازی بچه می‌کنند و اجازه نمی‌دهند فرزندشان مقداری با خودش خلوت کند و تنهایی سرگرم باشد.

علل رفتارهای کنترل‌گرانه والدین

۱. هراس از عواقب ناگوار

همه والدین دوست دارند فرزندشان همیشه شاد و موفق باشد، اما این ویژگی والدین کنترل گر است که همیشه از طردشدن فرزندش یا ناکامی‌خوردن او واهمه دارند و می‌خواهند به هر طریقی جلوی این اتفاقات ناگوار را بگیرند. گرچه ناکامی‌خوردن فرزند اتفاقی ازردهکننده است، همین اشتباهات کودک و چالش‌های گوناگون با اهمیت ترین عامل پیروزی افراد و افزایش تاب‌آوری آنها محسوب خواهد شد. والدین کنترل گر می‌خواهند از هر اتفاق ناگواری که در کمین فرزندشان است، پیشگیری کنند، در حالی که نمی‌دانند با این کار چه آسیبی به شخصیت فرزندشان می‌زنند.

۲. حس اضطراب

نگرانی در عرصه‌های گوناگون از جمله اقتصاد، بازار کار و مشکلات اجتماعی امکان پذیر والدین را وادار کند تا برای محافظت از فرزندشان مدام در زندگی او دخالت و به این نحو از او مراقبت کنند. این حس اضطراب و نگرانی امکان پذیر والدین را به این باور رساند که می‌توانند فرزندشان را از همه صدمه‌ها مصون بدارند، اما این باور درستی نیست.

۳. جبران بیشتر از حد

والدینی که در کودکی به آنها بی‌توجهی شده است یا آنها را نادیده گرفته‌اند امکان پذیر برای جبران این رفتارها بخواهند بیشتر از حد فرزندشان را کنترل کنند.

۴. تأثیرپذیری از والدین دیگر

بعضی اوقات برخی والدین با دیدن والدین هلیکوپتری دیگر و رفتارها و دقت‌های بیشتر از حد آنها، عذاب وجدان می‌گیرند و فکر می‌کنند خودشان والدین خوبی برای فرزندانشان نیستند و برای جبران رفتارهایشان را تحول خواهند داد و به والدین هلیکوپتری تبدیل خواهد شد.

تائیرات منفی رفتارهای والدین کنترل گر

تعداد بسیاری از والدین کنترل گر در ابتدا با مقصد مراقبت از فرزندشان و دقت به او این شیوه را در پیش می‌گیرند، اما به‌مرور زمان رفتارهای نظارتی آنها افزایش می‌یابد و می‌خواهند خودشان را در همه فعالیت‌های مربوط به فرزندشان دخالت بدهند. در این تکه از مقاله چند مورد از با اهمیت ترین تاثیرات والدین کنترل گر را می‌گوییم.

۱. افت اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس فرزند

مشکل مهم فرزندپروری بیشتر از حد کنترل‌گرانه این است که نتیجه‌ای معکوس می‌دهد. والدین کنترل گر مدام برای بهبود کارکرد فرزندشان در فعالیت‌های گوناگون مربوط به او دخالت می‌کند و انجام بیشتر از حد این کار این حس را به فرزندشان منتقل می‌کند که «والدینم به من مطمعن کافی برای انجام این کار را ندارند.» و اعتمادبه‌نفس کودک خدشه‌دار می‌بشود.

۲. تحکیم‌نشدن توانایی‌های مقابله‌ای فرزند

اگر قرار باشد والدین در همه ناکامی‌ها و لحظات ناگوار فرزندشان کنارش باشند یا برای پیشگیری از اتفاقات ناگوار مدام در حال انجام عمل های گوناگون باشند، بعد چه وقتی کودک یاد می‌گیرد که ناکامی‌هایش را فهمیدن کند، با آنها کنار بیاید و در پی تلاش برای پیشرفت‌کردن باشد؟ والدین هلیکوپتری مانع از تحکیم توانایی‌های مقابله‌ای در وجود فرزندشان خواهد شد. بر پایه پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، والدینی که بیشتر از حد بر رفتارها و فعالیت‌های فرزندشان نظارت می‌کنند، توانایی شناسایی و تنظیم احساسات را از فرزندشان سلب می‌کنند.

۳. افزایش اضطراب فرزند

با دقت به پژوهشی که در مجله مطالعات کودک و خانواده انتشار شده است، حرکت نظارتی بیشتر از حد والدین کنترل گر علتافزایش اضطراب و افسردگی کودکان می‌بشود.

۴. گسترش‌نیافتن توانایی‌های زندگی

امکان پذیر والدینی که همیشه آماده‌اند تا بند کفش‌های فرزندشان را ببندند، بشقاب غذاخوری او را جمع کنند، اتاقش را مرتب کنند و مواظب انجام تکالیف به‌موقع او باشند، در ظاهر والدینی همراه و حمایتکننده به‌نظر همراه شوند، اما در حقیقت کنترل‌گری بیشتر از حد آنها مانع جدا گانه‌شدن و یادگیری توانایی‌های زندگی فرزندشان می‌بشود.

۵. ممانعت از خودکارآمدی فرزند

والدین هلیکوپتری به‌جای این که روش درست دفاع‌کردن از خود را به فرزندشان آموزش بدهند، خودشان داخل عمل خواهد شد و از او دفاع می‌کنند. آیا این والدین در همه مرحله های زندگی فرزندشان کنارش خواهند می بود؟ این کودکان بزرگ خواهد شد و در محیط مدرسه و بعدها در محل کار نمی توانند به خوبی با چالش‌ها کنار همراه شوند. دلنشین است بدانید که والدین کنترل گر در بزرگسالی فرزندشان هم دست از سر او برنمی‌دارند و با رفتارهای بیشتر از حد نظارتی به اعتمادبه‌نفس او صدمه می‌زنند.

دکتر دبورا گیلبوا، متخصص فرزندپروری، می‌گوید: «همیشه باید به‌جستوجو زمان‌هایی باشیم که یک قدم از حل مشکلات فرزندمان عقب‌نشینی کنیم. اجازه‌دادن به فرزند برای حل مشکلات و پیداکردن راه‌حل علتمی‌بشود انعطاف‌پذیر و بااعتمادبه‌نفس بار بیاید.»

جنبه‌های مثبت فرزندپروری هلیکوپتری

گرچه کلمه والدین هلیکوپتری طبق معمول به‌شکل تحقیرآمیزی منفعت گیری می‌بشود، فرزندپروری هلیکوپتری مطلقا بد نیست. فرزندان والدین هلیکوپتری همیشه به‌موقع می‌رسند، تکالیفشان را انجام خواهند داد و در چارچوب مشخصی حرکت می‌کنند. والدین هلیکوپتری مایل‌اند همیشه در جریان کارکرد تحصیلی فرزندشان باشند و اگر فهمید کم شدن تحصیلی فرزندشان شوند، هر کاری که از دستشان برآید برای برای حمایتاز او انجام خواهند داد. این حمایتدر همه عرصه‌های زندگی فرزندان والدین کنترل گر جریان دارد. والدین هلیکوپتری همیشه برای حل مشکلات و چالش‌های فرزندشان همه کوشششان را می‌کنند.

اهمیت‌دادن به سلامت جسم و روان فرزند زیاد هم خوب است، اما مهم‌تر این است که در کنار این حمایتبه فرزندتان فضایی برای رشد، یادگیری توانایی‌های تازه و کنارآمدن با ناکامی را بدهید.

ازمایش ها بزرگ‌سالانی که والدین هلیکوپتری داشته‌اند

محققان دانشگاه مری واشنگتن در یک نظرسنجی از افرادی که والدین کنترل‌گر داشتند، خواستند که احساسشان را درمورد این شیوه تربیتی گفتن کنند. چند مورد از نظرات کاربران عبارت‌اند از:

• «زیاد تر اوقات مضطربم و حس ناامنی مبهمی همه وجودم رو در بر می‌گیره.»
• «در همه موقعیت‌های شغلی‌ام مدام دلواپس این بوده‌ام که مبادا خطایی کنم و و علتناامیدی دیگران بشم. این حس واقعا زجرآوره.»
• «والدین هلیکوپتری من همیشه انتظاراتی بیشتر از حد توان من دارن و نمی‌پذیرن که من فرد بالغی شده‌ام.»
• «من با مادری کنترل‌گر بزرگ شدم و به‌معنی واقعی هیچ مهارتی یاد نگرفتم. اکنون فردی ۴۰ساله‌ام که هیچ اعتمادبه‌نفسی نداره و مدام حس بی‌ارزشی می‌کنه.»

می‌بینید؟ با وجود این که والدین کنترل‌گر فکر می‌کنند این بهترین شیوه پرورش‌کردن فرزند است، فرزندانشان با آنها هم‌نظر نیستند و هر کدام به‌نحوی از زندگی‌شان ناخشنود‌اند.

چطور والدین کنترل گر نباشیم؟

خودتان والدی کنترل‌گر هستید یا همسرتان؟ در این تکه از مقاله درمورد نحوه برخورد با والدین کنترل گر و پیشگیری از حرکت کنترل‌گرانه می‌گوییم.

۱. مانع جدا گانه‌شدن فرزندتان نشوید

جدا گانه‌شدن کودک فرایندی تدریجی است. به گمان زیاد از همان دوران کودکی این جملات را از فرزند خردسالتان می‌شنوید: «می‌خوام خودم انجامش بدم» یا «خودم می‌تونم». گفتن این جملات ابراز نیاز او به جدا گانه‌شدن و اولین قدم برای حرکت به سوی استقلال زیاد تر است. با نظارت غیرمستقیم اجازه بدهید فزندتان کارهای شخصی‌اش را خودش انجام بدهد؛ حتی اگر صدها بار در این مسیر نادرست کند و ناکامی بخورد. به فرزندتان آزادی مشابه با سن او بدهید. با این کار به فرزندتان نشان می‌دهید که به او مطمعن دارید و به رشد فردی‌اش احترام می‌گذارید. با تکرار محول‌کردن کارها به فرزندتان هم به‌مرور زمان استقلال او افزایش می‌یابد و هم شما از نقش والدگری کنترل‌گرانه فاصله می‌گیرید.

۲. به فرزندتان اجازه بدهید نظراتش را گفتن کند

تمایلات گوناگون در وجود هر انسانی نهادینه شده‌اند. به‌خاطر همین است که سبک غذاخوردن، خوابیدن و بازی‌کردن هر کودکی با فرد دیگر متفاوت است. کودکان از همان سال اول زندگی که تا این مدت توانایی سخن بگویید‌کردن و گفتن جملات آشکار را ندارند، با ایما و اشاره و حرکات گوناگون شما را با سرگرمی‌ها، بازی‌ها و غذاهای موردعلاقه‌شان آشنا می‌کنند. به فرزندتان اجازه بدهید درمورد علاقه‌مندی‌هایش سخن بگویید و نظراتش را گفتن کند.

۳. به فرزندتان حق انتخاب بدهید

کودکان باید همه چیز را بیاموزند، از جمله این که چطور انتخاب‌های عاقلانه‌ای داشته باشند. از همان سال‌های ابتدایی زندگی به کودک حق انتخاب بدهید. برای مثال از کودک خردسالتان سوال کنید: «به‌گفتن بین‌وعده دوست داری چی بخوری؟» یا «دوست داری کدوم لباس رو بپوشی؟»

از طریق این آزمون و خطاها علاوه بر این که اعتمادبه‌نفس کافی برای انتخاب‌های درست را به فرزندتان می‌دهید، خودتان هم از نقش همیشگی ناظر فاصله می‌گیرید.

۴. انتظارات ازپیش‌تعیین‌شده خود را کنار بگذارید

با اهمیت ترین قدم در جهت افت رفتارهای کنترل‌گرانه، کنارگذاشتن توقعات بی‌جا است. هر پدر و مادری برای فرزندش امید و آرزوهایی دارد. اما آیا تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که با تلاش برای جهت‌دهی به فرزندتان و برآورده‌کردن انتظارات شما، او را از علایق و استعدادهایش دور می‌کنید؟

به فرزندتان پشتیبانی کنید علایق و استعدادهایش را کشف کند و در صورت نیاز او را راهنمایی کنید. با این کار به بهترین شکل ممکن به فرزندتان نشان می‌دهید که برای علایق او قیمت قائلید و در هر شرایطی کنارش هستید.

کلام پایانی

والدین کنترل گر با مقصد پیشگیری از ناکامی‌خوردن و ناکامی فرزندشان مدام مواظب او می باشند و همانند هلیکوپتری که در حال پرواز است همه رفتارها و فعالیت‌های فرزندشان را زیر نظر می‌گیرند. با جوانب منفی این شیوه فرزندپروری آشنا شدید، اگر تابه‌حال والدی هلیکوپتری بوده‌اید، تلاش کنید با قدم‌های کوچک کم‌کم کنترل‌کردن مداوم فرزندتان را کنار بگذارید و به پرورش استقلال او پشتیبانی کنید.

شما هم نشانه‌های والدین کنترل گر را دارید؟ به‌نظرتان این شیوه تربیتی چه جوانب مثبت و منفی فرد دیگر دارد؟ لطفا نظرات و ازمایش ها ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در بین بگذارید.