قیاس برد و شدت موشک های بالستیک_دریای تکنولوژی

برخلاف موشک‌های کروز – که می‌توانند نزدیک به زمین حرکت کنند، شناسایی آن‌ها دشوار است و می‌توانند با منفعت گیری از GPS یا به‌طور دستی به سمت اهدافشان هدایت شوند- موشک‌های بالستیک به سمت بالا شلیک شوند و سپس بدون نیرو به سمت اهدافشان سقوط می کنند. رانش اولیه به سمت آسمان توسط راکت هایی انجام می بشود که از سوخت جامد یا مایع منفعت گیری می کنند، و موشک های بالستیک دارای سه مرحله پرواز می باشند. مرحله اول فاز تقویتی یا بوست است یعنی فازی که موشک در حال شلیک است، در حالی که مرحله دوم و سوم مرحله های بدون نیرویی می باشند که در آن موشک قبل از پایین آمدن به سمت مقصد (فاز پایانی) هم چنان به حرکت به سمت بالا ادامه می دهد (فاز میانی). برخی از موشک‌های بالستیک می‌توانند تا شدت نزدیک به ۲۵,۰۰۰ کیلومتر بر ساعت حرکت کنند، اگرچه شدت و برد موشک‌ها از نوعی به نوع دیگر متفاوت است.

در واقع موشک های بالستیک بر پایه بردشان به طور کلی به چهار دسته تقسیم می شوند: مختصر برد، بین برد، دوربرد و بین قاره ای. در طول جنگ سرد، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی هزاران موشک بالستیک تشکیل کردند که تعداد بسیاری از آنها تا این مدت فعال می باشند. در حالی که این موشک ها زیاد قوی و خطرناک و حتی قادر به حمل کلاهک می باشند، بدون نقطه ضعف نیز نیستند – ایالات متحده. و برخی از متحدانش از سامانه دفاع هوایی پاتریوت و سامانه دفاع موشکی ضد بالستیک Arrow 3 به گفتن سپر در برابر آنها منفعت گیری می کنند.

موشک‌های بالستیک متأسفانه اخیراً زیاد خبرساز شده اند، چون اخیراً توسط هر دو طرف در جنگ روسیه و اوکراین مورد منفعت گیری قرار گرفته‌اند. اوکراین حتی مدعی است که در نوامبر ۲۰۲۴، روسیه اولین کشوری می بود که از موشک بالستیک قاره پیما (ICBM) در یک نبرد مسلحانه منفعت گیری کرد. با این حال، روسیه مدعی است که این موشک در واقع یک موشک بالستیک بین برد بوده است. در زمان نگارش این مقاله، تا این مدت اشکار نیست که از چه نوع موشک های بالستیک در این جنگ منفعت گیری می بشود. با این وجود، در اینجا شما را با چهار نوع مهم موشک های بالستیک آشنا می کنیم.

موشک های بالستیک مختصر برد (SRBM)

موشک های بالستیک مختصر برد (short-range یا SRBM) به گفتن موشک هایی با برد کمتر از ۱,۰۰۰ کیلومتر طبقه بندی می شوند. SRBM ها به گفتن موشک های تاکتیکی شناخته می شوند و می توانند به گفتن موشک های بالستیک میدان نبرد نیز طبقه بندی شوند. به علت برد مختصر‌تر، طبق معمولً از این موشک ها زیاد تر از موشک‌های دوربرد منفعت گیری می‌بشود و در درگیری‌های منطقه‌ای بسیاری از جمله جنگ ایران و عراق و جنگ خلیج فارس به کار گرفته شده‌اند. تعداد بسیاری از کشورها از جمله بلاروس، مصر، هند، اسلواکی، ترکمنستان و یمن، موشک هال بالستیک مختصر برد را در تسلیحات خود گنجانده اند.

یکی از بدنام موشک های بالستیک مختصر برد موشک اسکاد (Scud) است که در ابتدا توسط اتحاد جماهیر شوروی، درست بعد از آخر جنگ جهانی دوم ساخته شد. اسکاد که تا این مدت توسط چندین سرزمین منفعت گیری می‌بشود، بردی بین ۱۹۰ تا ۵۵۰ کیلومتر دارد و از نظر تئوری می‌تواند محموله‌های هسته‌ای را حمل کند، اگرچه نیروهای نظامی بزرگ‌تری همانند روسیه، اسکادهای خود را با نسخه های مختصر برد مدرن‌تر جانشین کرده‌اند. این موشک های بالستیک مختصر برد مدرن روسیه که ۹K720 Iskander و OTR-21 Tochka از آن جمله اند، قابلیت حمل جاده ای داشته و می توانند به شدت در میدان های جنگ و نزدیک آن مستقر شوند. هر دوی این موشک های بالستیک مختصر برد در جنگ جاری روسیه و اوکراین منفعت گیری شده اند. موشک اسکندر بردی بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلومتر دارد و قوت حمل تسلیحات انفجاری آن ۴۸۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم است که برای حمل کلاهک های انفجاری قوی، مهمات جدا شونده، نفوذگرهای زمینی و ترموباریک کافی است. Tochka – که به Scarab نیز معروف است – برد زیاد مختصر تری (۷۰ تا ۱۲۰ کیلومتر) دارد و می تواند یک کلاهک تا وزن ۴۸۲ کیلوگرم را حمل کند، اگرچه آن کلاهک می تواند هسته ای یا شیمیایی باشد که آن را به یک سلاح زیاد کشنده تبدیل می کند.

ایالات متحده نیز اکنون از موشک های بالستیک مختصر برد منفعت گیری می کند. سامانه موشکی تاکتیکی MGM-140 (ATACMS) اولین بار در جنگ خلیج فارس مورد منفعت گیری قرار گرفت. این موشک ها از نوع متحرک جاده ای بوده و می توانند از وسایل نقلیه پرتاب شوند و برد آنها تا ۳۰۰ کیلومتر است. ATACMS می تواند یک کلاهک منفرد تا وزن ۵۶۰ کیلوگرم را حمل کند و با مهمات های با قوت انفجاری بالا و خوشه ای یا ۳۰۰ تا ۹۵۰ گلوله جدا شونده به نیروهای دشمن دعوا کند.

موشک های بالستیک بین برد (MRBM)

موشک های بالستیک بین برد (Medium-range یا MRBM) بردی بین ۱,۰۰۰ تا ۳,۰۰۰ کیلومتر دارند که به گفتن موشک های بالستیک میدان جنگ نیز شناخته می شوند. یکی از این MRBM ها موشک DF-21 است که توسط چین گسترش یافته و اکنون تا این مدت در خدمت این سرزمین است. تنها سرزمین فرد دیگر که DF-21 دارد، عربستان سعودی است. DF-21 بردی معادل ۲,۱۵۰ کیلومتر دارد و – با محموله ۶۰۰ کیلوگرمی – می تواند کلاهک های هسته ای ۲۵۰ یا ۵۰۰ کیلوتنی را حمل کند. DF-21 با طول ۱۰.۷ متر می تواند از یک حامل متحرک جاده ای پرتاب شده و از پیشران جامد دو مرحله ای برای رسیدن به مقصد خود منفعت گیری می کند.

ایالات متحده اکنون هیچ گونه موشک بالستیک بین برد عملیاتی ندارد، موشک هایی که در پیمان نیروهای هسته ای بین برد در سال ۱۹۸۷ که بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی منعقد شد، گسترش و منفعت گیری از آن ها ممنوع گردید. این معاهده منفعت گیری از برخی موشک های زمینی با برد ۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر را که موشک های بالستیک بین برد را نیز شامل شد، ممنوع می کرد. با این حال، ایالات متحده به طور رسمی در سال ۲۰۱۹ و در دولت اول ترامپ از معاهده INF خارج شد، چون دولت او معتقد می بود روسیه این پیمان را نقض کرده است.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ادعا می‌کند که در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۴ ، کی یف، پایتخت اوکراین، را با یک موشک بالستیک بین‌برد مقصد قرار داده است. پوتین مدعی شد که نیروهای روسی در حال آزمایش سلاح جدیدی به نام اورشنیک (Oreshnik) می باشند و این سلاح حامل کلاهک مافوق صوت غیرهسته‌ای بوده است.

موشک های بالستیک دوربرد (IRBM)

اگر چه این موشک ها با گفتن موشک های بالستیک با برد متوسط (Intermediate-range) شناخته می شوند اما اجازه ندهید کلمه «متوسط» (intermediate) شما را گول بزند – موشک‌های بالستیک با برد متوسط (IRBM) می‌توانند اهدافی را در دوردست‌تر مورد اصابت قرار دهند، چون برد آنها بین ۳,۰۰۰ تا ۵,۵۰۰ کیلومتر است. به همین علت است که همانند موشک های بالستیک قاره پیما، در زمره موشک های بالستیک استراتژیک طبقه بندی می شوند. IRBM ها اولین بار در اغاز جنگ سرد گسترش یافتند و PGM-19 Jupiter یکی از آن ها است. موشک بالستیک دوربرد PGM-19 Jupiter برای رئیس جمهور آیزنهاور برتری بالایی داشت و در اصل توسط ورنر فون براون، مهندس هوافضا و موشکی پیشگام آلمانی طراحی شد. این موشک از یک موتور راکت Rocketdyne S-3D که می‌توانست ۱۵۰,۰۰۰ پوند نیروی رانش تشکیل کند منفعت گیری کرده و یک کلاهک گرما هسته‌ای W-49 را حمل می‌کرد.

یکی دیگر از محصولات منسوخ شده دوران جنگ سرد، موشک بالستیک دوربرد RSD-10 Pioneer ساخت اتحاد جماهیر شوروی است، یک موشک بالستیک از نوع دوربرد که از پیشران جامد دو مرحله‌ای منفعت گیری می‌کرد و بردی معادل ۵,۰۰۰ کیلومتر داشت. این موشک می‌توانست تا سه کلاهک ۱۵۰ کیلوتنی را در خود جای دهد و تا زمان امضای معاهده نیروهای هسته‌ای بین‌برد با ایالات متحده در خدمت می بود.

یک IRBM که اکنون عملیاتی است، موشک DF-26 است که اولین موشک بالستیک چین است که می تواند به قلمرو ایالات متحده در گوام برسد. این بدان خاطر است که این موشک بالستیک چینی بردی ۴,۰۰۰ کیلومتری داشته و می تواند محموله هسته ای یا متعارف ۱,۲۰۰ تا ۱,۸۰۰ کیلوگرمی حمل کند. یکی از موشک های بالستیک اخیراً گسترش یافته، DF-26 ساخت چین است که دقت زیاد بالایی دارد.

موشک های بالستیک قاره پیما (ICBM)

چهارمین نوع موشک بالستیک، موشک بالستیک قاره پیما (Intercontinental یا ICBM) است که نام خود را از برد باورنکردنی اش گرفته است – هر موشک بالستیکی که بردی بیشتر از ۵,۵۰۰ کیلومتر داشته باشد در این دسته قرار می گیرد. این موشک ها با قابلیت شلیک از یک قاره به قاره دیگر، سلاح نمادین جنگ جهانی بین شرق و غرب بوده و به گفتن یک موشک بالستیک استراتژیک طبقه بندی می شوند.

اکنون، ایالات متحده دارای ۴۵۰ سیلو عملیاتی شناخته شده برای موشک های بالستیک قاره پیما- واقع در وایومینگ، مونتانا و داکوتای شمالی- است. این سیلوها دارای حاوی موشک های بالستیک قاره پیمای Minuteman III می باشند که یک سوم سیستم دفاعی سه گانه هسته ای ایالات متحده را راه اندازی داده و از راکت های سوخت جامد سه مرحله ای نیرو می گیرند. وزن هر کدام از این موشک های بالستیک قاره پیما نزدیک به ۳۶.۲ تن، برد بیشتر از ۹,۶۵۰ کیلومتر بوده و می توانند ۱,۱۲۰ کیلومتر به سمت بالا رفته و سپس شیرجه خود را به سمت پایین و مقصد اغاز کنند، در حالی که توانایی رسیدن به شدت ۲۳ ماخ (تقریبا ۲۴,۰۰۰ کیلومتر در ساعت) را دارند. آخرین مورد از ۴۰۰ فروند موشک بالستیک قاره پیمای عملیاتی Minuteman III در سال ۱۹۷۸ ساخته شد که علتمی بشود این موشک ها نزدیک به ۵۰ سال عمر داشته باشند – با این حال، سیستم های هدایت و دیگر عناصر موشک، از جمله کلاهک ها، در طول زمان ابراز شده اند. ایالات متحده تصمیم دارد زرادخانه Minuteman III خود را با ICBMهای در حال گسترش LGM-35A Sentinel جانشین و نوسازی کند. با این حال، تا این مدت امکان پذیر مدتی طول بکشد تا این تحول کامل بشود.

یکی دیگر از ICBM های جدیدتر و مرگبارتر در حال گسترش، DF-41 ساخت چین است که می تواند تا ۱۰ کلاهک هسته ای را در خود جای داده و بردی تا ۱۵,۰۰۰ کیلومتر دارد. چین اکنون از DF-31 منفعت گیری می کند، در حالی که موشک بالستیک قاره پیمای عملیاتی روسیه RS-24 Yars است. هر دو بردی نزدیک به ۱۰,۰۰۰ کیلومتری و قوت انفجار هسته ای ۲۰۰ کیلوتنی دارند.